Mówiąc o odpowiedzialności cywilnej nie sposób ominąć regulacji prawnych, ponieważ jest ona rodzajem odpowiedzialności prawnej. Natomiast odpowiedzialność prawna to obowiązek ponoszenia przewidzianych przez prawo negatywnych skutków własnego zachowania, a w niektórych przypadkach także zachowania innych osób, na przykład odpowiedzialność za pracowników, w ubezpieczeniu OC z tytułu prowadzenia firmy lub wykonywania jakiegoś zawodu.
Odpowiedzialność Cywilna (OC) jest powszechnym określeniem nie tylko w ubezpieczeniach komunikacyjnych. Warto przyjrzeć się temu sformułowaniu.
Rodzaje odpowiedzialności
Ze względu na to, jaka gałąz prawa przewiduje te konsekwencje, rozróżniamy odpowiedzialność karną, dyscyplinarną i cywilną. W ubezpieczeniach najczęściej występuje odpowiedzialność cywilna, która wyróżnia się od pozostałych konsekwencjami związanymi z naruszeniem prawa, mającymi postać majątkową i dotyczą majątku osoby odpowiedzialnej za szkodę.
Aby mówić o odpowiedzialności cywilnej, warto wcześniej ustalić, z czego wynika obowiązek zapłaty za szkodę.
Kodeks cywilny wyróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności:
– deliktową, charakteryzującą się odpowiedzialnością, wynikającą z czynu niedozwolonego, występuje tu brak stosunku prawnego między sprawcą a poszkodowanym,
– kontraktową, czyli wynikającą z umowy, kiedy szkoda wynika z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, umowy, istniejącej między sprawcą szkody a poszkodowanym.
Te dwa rodzaje odpowiedzialności różnią się głównie ciężarem dowodu i terminami przedawnienia.
Przykładem szkody deliktowej jest przypadek poślizgnięcia się przypadkowego przechodnia na nie odśnieżonym chodniku, o którego stan powinien dbać właściciel budynku, do którego chodnik przylega, w wyniku czego osoba poszkodowana doznała uszczerbku na zdrowiu. Natomiast przykładem szkody kontraktowej jest na przykład poparzenie ciała klienta w solarium, przez niesprawne urządzenie opalające, ponieważ zachodzi tu kontrakt między klientem a właścicielem.
Odpowiedzialność za szkodę
Odpowiedzialność za szkodę następuje wtedy, gdy spełnione są trzy poniższe warunki:
1.zdarzenie polegało na działaniu lub zaniechaniu działania,
2.powstała szkoda,
3.zaistniał związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą.
Szkodą nazywa się wszelki uszczerbek w dobrach lub interesach prawnie chronionych, których poszkodowany doznał wbrew swej woli. Definicja ta stosowana jest w praktyce, ponieważ w Kodeksie Cywilnym nie ma definicji tego pojęcia.
Szkoda w ubezpieczeniach
W ubezpieczeniach szkody dzielone są według tego, co lub kto uległ naruszeniu: mamy więc szkody majątkowe i osobowe. Oprócz straty, czyli zmniejszenia majątku poszkodowanego, ubezpieczeniem mogą być objęte korzyści utracone, potencjalny majątek poszkodowanego, który pojawiłby się, gdyby nie nastąpiła szkoda. Innymi słowy poszkodowany przez wystąpienie szkody nie może uzyskać korzyści, jakich się spodziewa, może tu chodzić o utratę wypłaty wynagrodzenia za pracę, czy możliwości realizacji zobowiązania innego rodzaju.
Zgadnie z prawem do zaistnienia odpowiedzialności sprawcy za szkodę musi powstać adekwatny związek przyczynowy. Co oznacza w tym przypadku określenie ?adekwatny??
Kodeks Cywilny mówi, że ?zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z których szkoda wynikła?. Musi więc zaistnieć warunek konieczny, co oznacza, że trzeba sprawdzić, czy szkoda X powstałaby, gdyby nie było faktu Y. Dodatkowo określić trzeba normalność zdarzenia, czyli sprawdzić, czy szkoda X jest normalnym następstwem faktu Y, posługując się prawidłowościami statystycznymi, obiektywnymi prawami naukowymi i innymi wzorcami.
Odpowiedzialność
Pojęcie odpowiedzialności cywilnej, obejmuje także zasady odpowiedzialności odszkodowawczej, w których wyróżniamy zasadę winy, ryzyka i słuszności. Pojęcie winy nie zostało wyjaśnione w kodeksie cywilnym, w praktyce posługujemy się pojęciem winy składającym się z dwóch elementów:
1.obiektywnego (bezprawność, czyli niezgodność zachowania człowieka z porządkiem prawnym),
2.subiektywnego (wina w ścisłym tego słowa znaczeniu, czyli naganna decyzja osoby, odnosząca się do podjętego przez nią bezprawnego czynu).
W prawie cywilnym rozróżnia się dwie postaci winy: umyślną i nieumyślną, czyli niedbalstwo. Jeśli z określeniem winy umyślnej nie ma problemów, to z ustaleniem, czy mieliśmy do czynienia z niedbalstwem czy też nie, jest często sporo problemów. Bo czym zmierzyć nienależytą staranność?
Aby nastąpiła odpowiedzialność za zasadzie winy, musi być określona wina za dane zdarzenie, natomiast brak winy zwalnia sprawcę z odpowiedzialności. Przykładem odpowiedzialności na zasadzie winy może być odpowiedzialność właściciela firmy za spalenie wynajmowanego lokalu przez pozostawienie bez dozoru włączonego czajnika elektrycznego.
W odpowiedzialności na zasadzie ryzyka brak winy nie zwalnia sprawcy z odpowiedzialności. Zasada ryzyka ma zastosowanie w sytuacjach wskazanych w kodeksie cywilnym i jest to na przykład odpowiedzialność właściciela lokalu za szkodę powstałą w związku z wylaniem, wyrzuceniem, czy spadnięciem jakiegokolwiek przedmiotu z tego lokalu.
Pomimo tego, że ten rodzaj odpowiedzialności jest surowszy od odpowiedzialności na zasadzie winy, sprawca ma możliwość zwolnienia się z odpowiedzialności. Następuje to wtedy, gdy mieliśmy do czynienia z siłą wyższą, wyłączną winą poszkodowanego lub wyłączną winą osoby trzeciej.